Haritalar en güncel haliyle EBA'da

EBA'ya ulaşmak için tıklayınız.

Harita Hazırlamada Yöntem ve Teknikler

Haritalar yön bulma, araştırma yapma, savaş zamanları mevkii belirleme ve daha birçok alanda insanlara kılavuzluk eden önemli bir materyaldir. Örneğin şehirlerarası bir yolculuk yaptığınızı düşünün, yolları bilmiyorsanız muhakkak bir karayolları haritasından yararlanmanız gerekir.

Peki, haritaların nasıl hazırlandığını hiç merak ettiniz mi? Haritalar hazırlanırken neler yapılır?

Hangi yöntemler kullanılır? Bilgiler nasıl elde edilir? Elde edilen bilgiler düzlem ya da kâğıt üzerine nasıl aktarılır? Yer şekillerini haritada göstermede kullanılan en yaygın yöntemlerden biri izohips yöntemidir. İzohipsler, yükselti basamaklarını gösteren kapalı eğrilerden oluşan çizgilerdir. İzohips yöntemi ile hazırlanmış haritaya bakarak bulunduğumuz yerin deniz seviyesinden ne kadar yüksekte olduğuna ulaşabiliriz.Görüntüde bir dağın tarama yöntemi ile çizilmiş haritası yer alıyor. Bu haritaya bakarak yüzey şekilleri hakkında genel bir fikir elde edebiliriz. Tarama ile harita yapılırken eğim fazla ise çizgiler sık, kalın ve kısa çizilir. Eğim az ise çizgiler uzun, ince ve seyrek çizilir. Düz yerlerde boş bırakılır. Kabartma yöntemi ile harita yapılırken önce yükselti değerleri ve diğer veriler elde edilir. Yer şekilleri belirli bir oranda küçültülür ve kabartılarak üç boyutlu bir şekilde gösterilir.

Bu şekilde hazırlanmış bir haritada yer şekilleri gerçeğe en yakın şekilde görülür. Ama hazırlanması ve taşınması zor olduğundan yaygın kullanılan bir harita değildir. Gölgelendirme yöntemi; yeryüzü şekillerinin herhangi bir köşesinden 45°lik bir eğimle ışık geldiği kabul edilir. Işık alan yerler yani çıplak göz ile baktığımızda gördüğümüz alanlar açık renk, ışık almayan yerler yani vadi içleri, dağ arkası gibi alanlar ise koyu renk ile gösterilir. Ama bu yöntemle yeryüzü şekillerini ayrıntılı bir biçimde inceleyemeyiz.

Bu sebepten ötürü yaygın olarak kullanılmamaktadır. Renklendirme yöntemi; harita yapılırken, yeryüzü şekillerinin daha iyi anlaşılması için yükselti basamaklarına göre renk verilir. Lejanta bakarak renklerin hangi yükselti değerlerini ifade ettiğini anlarız. Elinize bir top alın ve onu bölerek düz bir masa üzerine serin. Şekli bozuk bir şey ortaya çıkacaktır. Dünyamızın şeklini düşündüğünüzde ve hazırlanan haritalar ile karşılaştırdığınızda şaşırmakta haklısınız. Toprak örneğinde olduğu gibi Dünya’nın şeklinden dolayı haritalar çizilirken bozulmalar olur. Peki, dünyamız düz bir zemin üzerinde nasıl haritalandırılıyor?

İşte haritalarda bozulmayı en aza indirmek için projeksiyon yöntemleri kullanılır. Çok farklı yöntemler olmakla birlikte yaygın olarak kullanılan 3 çeşit projeksiyondan bahsedebiliriz.Konik projeksiyon; Kürenin çevresine koni şeklinde bir kâğıt sarılarak oluşturulur. Şekiller bozulur ama alanlar korunur. Orta enlemler ve çevresindeki bölgelerin çiziminde en çok tercih edilen yöntemdir.Düzlem Projeksiyon; Bir düzlemin küre üzerinde herhangi bir noktadan teğet geçmesiyle oluşturulan bu yöntem ile çizilen haritalarda kenar uzunlukları korunur. Bu yöntem daha çok dar alanların ve büyük ölçekli haritaların çiziminde kullanılır. Silindirik Projeksiyon Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe bozulmaları artar.

Bu yöntem kürenin çevresine silindir şeklinde bir kâğıt sarılmasıyla oluşturulur. Daha çok deniz ve hava ulaşımında yararlanılan haritaların hazırlanmasında kullanılır. Elimizdeki haritalar hazırlanırken bu yöntemlerden bazıları kullanılıyor. Kitaplarınızın arkasında yer alan haritalar acaba öğrendiğimiz yöntemlerin hangisi ile hazırlanmıştır? Hazırlanırken hangi projeksiyondan yararlanılmıştır?