ABD, tazminat mı ödeyecek?

Kısa süre önce silah kontrol ve çevre koruma gibi alanlarda 100’den fazla uluslararası teşkilat ABD yönetimine gönderdikleri mesajlarda, ABD’den 1940’lı ve 1950’li yıllar arasında Marshall Adaları Cumhuriyeti’nde nükleer silah testleri yapması dolayısıyla Marshall Adaları Cumhuriyeti’nden resmen özür dilemesi ve meşru bir tazminat ödemesi talebinde bulundu.

1946-1958 yılları arasında, ABD Marshall Adaları Cumhuriyeti’nde 67 nükleer test yaptı. Bunun yanı sıra, ABD yönetimi yurtiçinde bulunan Nevada Test Sahası’ndaki 130 tondan fazla radyoaktif toprağı Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne taşıdı. 

Uluslararası kamuoyunun baskısı nedeniyle, ABD yönetimi 1986 yılında Marshall Adaları Cumhuriyeti’yle Serbest Çağrışım Sözleşmesi’ni (COFA) imzaladı ve ülke halkına 150 milyon ABD Doları tutarında tazminat ödemeyi kabul etti. Ancak, Los Angeles Times gazetesi tarafından yayımlanan habere göre, ABD Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne sadece 4 milyon dolarlık tazminatı ödedi. 1988 yılında kurulan bir uluslararası tahkim mahkemesi tarafından verilen karara göre, ABD’nin Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne 2 milyar 300 milyon dolarlık tazminat ödemesi gerekir. Ancak Washington yönetimi söz konusu uluslararası tahkim mahkemesinin kararını reddetti. 

ABD Dışişleri Bakanlığı’nın arşiv web sitesinde yer alan 2005 yıllık raporunda, 1986 yılında ABD ve Marshall Adaları Cumhuriyeti arasında imzalanan Serbest Çağrışım Sözleşmesi’nde belirlenen tazminat miktarının, ABD’nin Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne yönelik tüm tazminat olduğu bildirildi. Yani, ABD Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne daha çok tazminat ödemek istemiyor.    

ABD’nin söz konusu etik dışı girişimine uluslararası toplum büyük tepki gösterdi. 2022 yılında BM İnsan Hakları Konseyi’nin 51. oturumunda onaylanan bir karara göre, ilgili ülkenin Marshall Adaları Cumhuriyeti’ndeki nükleer kirlilik sorununu çözmek için üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmesi gerekir. Serbest Çağrışım Sözleşmesi’nin süresi 2023 yılında dolacak. 100’den fazla uluslararası teşkilat kısa süre önce ABD yönetiminin Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne meşru ve hakkaniyetli bir tazminat ödemesi için Beyaz Saray’a mektup yolladı. 

2022 yılından itibaren, Washington yönetimi Pasifik okyanusundaki ada ülkeleriyle diplomatik temasları yoğunlaştırdı. İlk ABD-Pasifik Ada Ülkeleri Zirvesi kısa süre önce Washington’da düzenlendi. ABD, Pasifik okyanusundaki ada ülkelerinin çıkarlarını gerçek anlamda korumak istiyorsa, Marshall Adaları Cumhuriyeti’ne tazminat ödeyerek işe başlayabilir.