Emeklilik ve Sosyal Güvenlik: Temel Vazgeçilmez Bir İnsan Hakkıdır

Sosyal güvenlik ve emeklilik, bir toplumda ekonomik kalkınmaya paralel olarak sosyal refah düzeyinin korunması ve sürdürülmesi bakımından en temel ihtiyaçların başında gelmektedir. Sosyal güvenlik ve emeklilik sistemine sosyal anlayış doğrultusunda bir hak mı? , yoksa sosyal devlet anlayışının tasfiye sürecine uygun yükümlülük olarak mı bakılmaktadır. Bu iki anlayış arasındaki temel fark, sosyal devlet anlayışında, sosyal güvenlik ile emeklilik temel bir hak ve kamusal hizmet iken, jandarma devlet anlayışında ise bir yükümlülük ve özel mal hizmet gibi görülmektedir. Anayasamızda emeklilik ve sosyal güvenlik bir hak iken, 26 Mayıs 2006 tarihli 5502 sayılı sosyal güvenlik yasasında bir yükümlülük olarak düzenlenmiştir. İşte bu anlayış, bugün emeklileri, insanca yaşayacağı yaşam hakkı, sosyal güvenlik ve emeklilikten mahrum ederek, yoksulluğa ve açlığa mahkûm etmiştir.

   
Siyasi iktidarın neo- liberal politikaları; sağlıkta dönüşüm adı altında emeklilik ve sosyal güvenliği bir hak olmaktan çıkarıp, yükümlülüğe dönüştürmüştür, Bunun sonucunda bir yandan emeklilik yaşı uzatılarak mezarda emeklilik anlayışı, diğer yandan emeklilik ikramiyeleri, tazminatları ve maaş bağlama oranı insanca yaşanır düzeyden çok, ciddi refah kayıplarıyla açlığı ve yoksulluğu getirmiştir. Bugün emekliler yoksulluk ve açlık sınırının altında yaşamaktadırlar. Siyasi iktidarın 2000 yılı öncesi olduğu gibi aylık bağlama oranını  %70 e, kıdem tazminatı tavanını asgari ücretin 7,5 katına çıkartması gerekir. 2002 yılında emekli olan işçi kıdem tazminatı olarak minimal 1.750.000 TL alırken aynı işçi 2023 yılında 500.000 TL kıdem tazminatı almaktadır. 2002 yılında bir işçi aldığı kıdem tazminatı ile 838.000 dolar alırken, bugün emekli olan işçi sadece 25.000 dolar almaktadır.

 
Tüm çalışanlara emekli olurken aylık bağlama oranı 2000 yılına kadar aldıkları ücretin %70’i iken bu oran 2000 -  2008 arası %55’e, bugün ise %35’e, prim gün sayısı 5000 ise %27.7 çekilmiştir. 2000 yılında emekli olan bir çalışanın, 1000 TL ücret aldığını varsayıldığında, o dönemki emekli maaşı 700 liraydı. 2000 yılından sonra 1000 lira ücret alan bir kişi 2008 yılına kadar emekli olduğunda 550 lira, aynı kişi bugün emekli olursa 350 lira alacaktır. Ayrıca prim gün sayısı 5000 ise emekli maaşı daha da gerileyerek 277 liraya düşecektir. Görüldüğü gibi, emeklilerin temel sorunu siyasi iktidarın oluşturduğu sosyal güvenlik yasasıdır. Bu yasa ivedi bir şekilde değiştirilerek intibak yasası ile birlikte aylık bağlama oranı ve kıdem tazminatı yeniden düzenlenmelidir.

                                                                                                              PROF.DR DURAN BÜLBÜL          

                AHBV İİBF MALİYE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ