“Halkın Enflasyonu” Araştırması Mayıs 2023

-GIDA FİYATLARI MAYISTA YÜZDE 2,3 ORANINDA ARTTI

-SON 36 AYDIR ARALIKSIZ ARTAN GIDA FİYATLARINDA MAYISTA ÖNCEKİ AYA GÖRE YÜZDE 2,3 ORANINDA ARTIŞ YAŞANIRKEN, YILIN İLK BEŞ AYLIK DÖNEMİNDEKİ ARTIŞ İSE YÜZDE 30,9’U BULDU.

-EN FAZLA TÜKETİLEN 64 GIDA MADDESİNİN ORTALAMA FİYATI ESAS ALINARAK YAPILAN HESAPLAMALARA GÖRE GIDA FİYATLARINDA GEÇEN YILIN AYNI AYINA GÖRE ARTIŞ İSE YÜZDE 87,8 OLARAK GERÇEKLEŞTİ.

-TÜRKİYE’NİN İÇİNDE BULUNDUĞU YÜKSEK ENFLASYON SÜRECİNE GİRDİĞİ EYLÜL 2021’DE 100 LİRAYA SATIN ALINAN BİR GIDA SEPETİ İÇİN BU YIL MAYIS AYINDA 438 LİRA ÖDEMEK GEREKLİ.

             Gıda fiyatları mayısta bir önceki aya göre yüzde 2,3 oranında artarken, bu yılın ilk dört beş aylık döneminde ise yüzde 30,9 oranında artış yaşandı. Gıda fiyatlarında Haziran 2020’de başlayan yükseliş eğilimi mayıs ayında da sürdü ve kesintisiz artış süresi 36 aya ulaştı.  Gıda fiyatları son bir yılda ise yüzde 87,8 oranında arttı.  

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Ar-Ge birimi KAMUAR, fiyatlarını Ankara’daki marketlerden düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin Mayıs 2023 sonuçlarını açıkladı.

Araştırmayla, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan, dar ve sabit gelirlilerin, ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun tahmin edilmesi amaçlanıyor.

AÇLIK RİSKİ ARTIYOR

Yanlış ekonomik politikaların gıda fiyatlarında yol açtığı artış, açlık riskini giderek daha da büyütüyor. Eylül 2021’den bu yana kamu çalışanları ve kamu emeklilerinin ücret ve aylıkları enflasyon farkları da dahil yüzde 141 oranında arttı. Asgari ücretteki artış yüzde 200 oldu, işçi ve bağımsız çalışanların emekli aylıklarına ise yüzde 132,2 oranında zam yapıldı. Türkiye’nin, yıllarca sürecek bugünkü enflasyon sarmalına sürüklendiği Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatları ise yüzde 338,3 oranında arttı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için bu yıl mayıs ayında 438 lira ödemek gerekirken, kamu çalışanı ve emeklisinin Eylül 2021’deki 100 liralık geliri 241 lira, asgari ücretlininki 300 lira, işçi ve bağımsız çalışan emeklisininki ise 232 lirada kaldı.

Bu arada nisanda yüzde 100,5 olan yıllık artış oranı mayısta yüzde 87,8 olarak gerçekleşti.  Yıllık enflasyonda önceki aya göre yaşanan gerileme baz etkisinden, diğer bir ifadeyle geçen yıl mayıs ayında gıda fiyatlarının yüzde 9,2 oranında artmış olmasından kaynaklanıyor. Bu yıl mayısta artışın yüze 2,3 olması yıllık enflasyonun gerilemesine yol açıyor. Ancak yıllık enflasyonun baz etkisiyle önceki aylara göre geriliyor olması fiyatların da gerilediğini göstermiyor. Aksine fiyatlar artmaya devam ediyor. Zira nisan ayında 428 lira ödenen aynı miktar ve türde gıdalardan oluşan bir sepetin bedeli mayısta 438 liraya yükseldi.

AYLIK FİYAT ARTIŞI

Mayısta, gıda fiyatlarındaki artışta ekmek, pirinç, un, bulgur ve makarna grubu ile yağ, meyve ve bakliyat gruplarındaki gıda maddelerinin fiyatlarına yapılan zamlar belirleyici oldu.  

Ekmek, pirinç, un, bulgur fiyatları, mayısta bir önceki aya göre ortalama yüzde 2,4 oranında zamlandı. Et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 0,2 oranında artış oldu. Et ve balık fiyatlarında yıl başından bu yana yaşanan artış yüzde 70’e yaklaştı. Mayısta süt ve süt ürünleri ile yumurta grubu fiyatları yüzde 0,5 oranında artarken, yağ fiyatlarındaki artış yüzde 10,9’u buldu.

Meyve fiyatlarının yüzde 21,1 oranında arttığı mayısta sebze fiyatlarında, bir önceki aya göre ortalama yüzde 8,8 oranında düşüş yaşandı.

Kuru bakliyat fiyatlarının yüzde 3,2 arttığı mayısta, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış eğilimi ise  ise yüzde 1,8 oranıyla devam etti.

            Böylece, vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için mayısta, bir önceki aya göre yüzde 2,3 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı.

YILLIK DEĞİŞİM

            Bu yıl mayısta geçen yılın aynı ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 83,1, et-balık fiyatlarında 89, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 79,8 oranında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 29 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 70, sebze fiyatları ise yüzde 178,3 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 59,8, diğer gıda fiyatları ise yüzde 48,2 oranında zamlandı.

Tarımsal girdi maliyetleri ve tarım ürünü üretici fiyatlarındaki artışlar gıda fiyatlarındaki yıllık artışın önümüzdeki aylarda da üç haneli oranlarda kalmaya devam edeceğine işaret ediyor.

YILLIK ORTALAMA ARTIŞ

Gıda fiyatlarındaki son 12 aylık ortalama fiyatlar esas alınarak yapılan hesaplamaya göre ise 136 oranında artış yaşandı.  

 Araştırmanın yöntemiyle ilgili not:

https://www.birlesikkamuis.org.tr/uploads/BiRLEsiK-KAMU-is-GIDA-FiYATLARI-ARAsTIRMASINI-YoNTEMi-HAKKINDA-NOT-60ace928ae707.docx

BİRLEŞİK KAMU-İŞ 
MERKEZ YÖNETİM KURULU