Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, bireyin bütün davranış örüntülerine hitap edecek şekilde alana ait bilgi kümlerini beceri örgüsü temelinde bütüncül bir yaklaşım ile ele almaktadır. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında üst düzey düşünme becerileri, kavramsal beceriler, sosyal duygusal öğrenme becerileri, alan becerileri, okuryazarlık becerileri ve bu becerilerin işe koşulmasında tetikleyici işlevi olan eğilimler tanımlanmıştır. Türk eğitim sistemi bütün ideolojilerin üstünde millî bir şahsiyetin oluşumuna katkı sağlamak ve millî bilince sahip şahsiyetlerden oluşan bir toplum oluşturabilmek adına ahlaklı, erdemli; milleti ve insanlık için iyi, doğru, faydalı ve güzel olanı yapmayı ideal edinmiş bilge nesilleri hedefler. Ayrıca eleştirel düşünen, problem çözen, karar veren, mesuliyet ve ülkü sahibi; yalnızca medeniyete uyum sağlamakla yetinmeyip etkin olarak medeniyet kurucusu ve geliştiricisi nesiller yetiştirmek de eğitim sistemimizin ilkeleri arasındadır. Bu doğrultuda Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli medeniyetimizin üzerine inşa edildiği temel kavramlar olan aklıselim, kalbiselim ve zevkiselim nesiller yetiştirmek için madde-mana, akıl-duygu, nefis-vicdan, insan-toplum ve zaman-mekân dengesini gözetir.
Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde yer alan her bir bileşenin, köklü medeniyet mirasımızın somut birer tezahürü olduğunu ortaya koymak amacıyla Genel Müdürlüğümüz tarafından "Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nin Tarihsel Temelleri" başlıklı bir video serisi hazırlanmıştır.
Köklü Miras: Bin Yıllık İlim Geleneğinden Doğan Eğitim Vizyonu – Türkiye Yüzyılının Güçlü Adımları
Köklerinden aldığı güçle geleceğe yön veren bir eğitim vizyonu sunan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nin tarihi temellerinin ele alındığı video serisi Bütüncül İnsan Yetiştirme, Bilme – Sorumluluk Dengesi, Medeniyet Kurucu ve Geliştirici Nesiller, Dilin Eğitimin Temeli Olması, Sosyal Sorumluluk ve Toplum Bilinci, Aklıselim, Kalbiselim, Zevkiselim olmak üzere 6 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Bütüncül İnsan Yetiştirme
Türk milletinin eğitim birikimi; akıl ile erdemi, bilgi ile ahlakı birleştiren köklü bir hafızaya sahiptir. TYMM, geleceği inşa ederken geçmişin bilge seslerini yeniden duyurmayı amaçlamaktadır.
Göktürklerin çok yönlü "Alp insan" anlayışı, Nizamiye Medreseleri'nin toplumun her ihtiyacına cevap verebilecek bireyler yetiştirme hedefi ve Enderun Mektebi'nin aklı eğiten, kalbi terbiye eden, estetik zevki besleyen eğitim sistemi bu yaklaşımın tarihsel temelini oluşturuyor. Enderun'da karakter eğitimi, sanat eğitimi ve alan bilgisi birlikte işlenerek öğrencilerin hem bilge hem sanatçı hem de sorumluluk sahibi bireyler olarak yetişmesi amaçlanıyordu. Farabi'nin erdemli insan vurgusu, İbn Sina'nın eğitim görüşleri ve benzeri köklü anlayışlar doğrultusunda TYMM; bilgi, beceri ve değerleri bir arada ele alan bütüncül insan modelinin çağdaş bir ifadesi niteliğindedir.
2. Bölüm: Bilme – Sorumluluk Dengesi
Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk'un öğütleri; Orhun Yazıtları'nda bir anlamda taşa kazınmış bir vatandaşlık bilinci olarak görülmektedir. Kaşgarlı Mahmut ve Yusuf Has Hacip'in eserlerindeki eğitim anlayışları, yaparak yaşayarak öğrenmenin temellerini oluşturur. Nizamülmülk ve Yusuf Has Hacip'in eğitim yaklaşımı ile TYMM'in temel ilkeleri arasındaki ortak noktalar vurgulanmaktadır. Tarih boyunca vakıfların yoksullar için aşevleri kurması, öğrenciler için kütüphaneler ve burs sistemleri oluşturması eğitime verilen desteğin örneklerini sunar. Çanakkale Zaferi ve Millî Mücadele'deki sorumluluk bilincine dikkat çekilerek, Cumhuriyet döneminde vatanı koruma anlayışının yalnızca askeri değil; bilim, sanat ve görev bilinci ile de şekillendiği belirtilmektedir. TYMM'in Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi, bu tarihsel sorumluluk anlayışının güncel bir yansıması olarak görülmektedir.
3. Bölüm: Medeniyet Kurucu ve Geliştirici Nesiller
Uygurlar ve Karahanlılardaki eğitim uygulamaları; Kaşgarlı Mahmut ve Yusuf Has Hacip'in eğitim felsefelerinin günümüz vizyonuyla örtüşen yönleri ele alınmaktadır. Farabi'nin akıl ve erdemi buluşturması, Sabuncuoğlu Şerafettin'in deney temelli öğrenmeyi benimsemesi TYMM'nin yaparak yaşayarak öğrenme yaklaşımıyla ilişkilendirilmektedir. Piri Reis'in analitik düşünce yapısı, ezberleyen değil; sorgulayan, araştıran ve kendi yolunu çizen birey yetiştirme hedefiyle örtüşmektedir. Akşemsettin'in "bilen ve hisseden" insan anlayışı da TYMM'nin aklı ve kalbi birleştiren insan modeline temel oluşturur. Katip Çelebi'nin eleştirel okuma geleneği ve Ali Kuşçu'nun kanıta dayalı öğrenmeye katkıları da bu bağlamda ele alınmaktadır.
4. Bölüm: Dilin Eğitimin Temeli Olması
Göktürklerden itibaren Orhun Yazıtları, Kaşgarlı Mahmut, Yunus Emre, Evliya Çelebi ve Namık Kemal gibi önemli şahsiyetler aracılığıyla bilginin aktarımında dilin belirleyici rolü vurgulanmaktadır. Dil öğretiminin kültür öğretimiyle birlikte yürütüldüğü belirtilmektedir. Divanü Lügati't-Türk, Atebetü'l-Hakayık ve Kutadgu Bilig gibi eserler ile Yunus Emre'nin şiirleri Türkçenin tarihsel önemini yansıtmaktadır. TYMM'de Türkçenin öğretimi ve geliştirilmesinin temel politika olarak benimsenmesi, bu köklü bilincin çağdaş bir yansımasıdır. Ayrıca Cumhuriyet döneminde Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu'nun dilin gelişimine katkıları hatırlatılmaktadır.
5. Bölüm: Sosyal Sorumluluk ve Toplum Bilinci
Divanü Lügati't-Türk ve Kutadgu Bilig'de topluma faydalı olmanın ve sorumluluk bilincinin önemi vurgulanmaktadır. Ahilik teşkilatında ahlak eğitimiyle bireysel terbiyenin toplumsal sorumlulukla birleştirilmesi TYMM'nin sosyal-duygusal öğrenme yaklaşımıyla örtüşmektedir. Osmanlı'daki vakıfların toplumsal iyilik ve dayanışma kurumları olduğu belirtilmekte; bu gelenek ile TYMM'nin topluma faydalı, sorumluluk sahibi birey yetiştirme hedefi ilişkilendirilmektedir. Cumhuriyet döneminde millet mektepleri, halk evleri ve çocuk esirgeme kurumları gibi yapılar aracılığıyla toplum bilinciyle yetişmiş bireyler oluşturulmaya devam edildiği ifade edilmektedir.
6. Bölüm: Aklıselim, Kalbiselim, Zevkiselim
Selçuklu ve Orta Asya sanatı, Enderun Mektebi'nin sanatla iç içe yapısı; Itri'nin müziği ve hat sanatının TYMM'nin zevkiselim sahibi nesiller yetiştirme hedefiyle ilişkisi anlatılmaktadır. Osmanlı hükümdarlarının estetik duyarlılıkları eserleri üzerinden örneklenmektedir. Cumhuriyet döneminde Atatürk öncülüğünde kurulan sanat kurumlarıyla insanı sanatla yüceltme hedefi vurgulanmaktadır. Bilgi, erdem, akıl ve sanatın birleştiği insan ideali, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde yeniden hayat bulmaktadır.